Το άρθρο 16 και οι λοιπές αναδιαρθρώσεις στην ανώτατη εκπ/ση

Εκείνο που στην ουσία καθορίζει το άρθρο 16 του Συντάγματος είναι ότι η Ανώτατη Εκπ/ση στη χώρα μας πρέπει να παρέχεται ως δημόσιο αγαθό. Δημόσιο αγαθό θα πει ότι είναι προσβάσιμη σε όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως εισοδήματος, ότι δεν αποκλείονται όσοι δεν έχουν να πληρώσουν. Οι επιθυμούντες την αναθεώρηση του άρθρου 16 θέλουν να πάψει η παιδεία να χορηγείται ως δημόσιο αγαθό. Θέλουν να σταματήσουν την υποχρέωση που έχει η πολιτεία να παρέχει δημόσια δωρεάν εκπ/ση υψηλού επιπέδου σε όλους τους πολίτες χωρίς εξαιρέσεις. Προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους ακολουθούν μια γνωστή τακτική. Στην αρχή μειώνουν την ήδη αναιμική χρηματοδότηση του δημόσιου Πανεπιστήμιου και εν γένει του δημόσιου τομέα. Μετά καταγγέλλουν τις ελλείψεις και τη δυσλειτουργία του και κατόπιν τίθενται επικεφαλείς της σταυροφορίας για τη διάδοση της ιδιωτικής εκπαίδευσης και τη διάθεση των Ελληνικών πανεπιστημίων στους ιδιώτες.

Προκειμένου δε να προβάλλουν και να τεκμηριώσουν την άποψη της αναθεώρησης του άρθρου 16, άλλες φορές χρησιμοποιούν σοφιστείες και άλλες φορές επινοούν κάποια επιχειρήματα που δεν αντέχουν στη βάσανο της κοινής λογικής. Ας τα δούμε λοιπόν ένα – ένα για να τ’ αποκαλύψουμε και να τ’ ανατρέψουμε.

 Λένε ότι το Ελληνικό Σύνταγμα είναι το μοναδικό στην Ευρώπη που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων και ότι είναι αντίθετοι στις απαγορεύσεις.

Εάν είναι αντίθετοι στις απαγορεύσεις, τότε θα πρέπει να είναι αντίθετοι και με τους  νόμους που έχει μια χώρα. Διότι οι νόμοι αναπόφευκτα περιέχουν αρκετές απαγορεύσεις και περιορισμούς για την προστασία των πολιτών από την αυθαιρεσία. Μήπως λοιπόν είναι αντίθετοι και με το να ζουν σε μια ευνομούμενη πολιτεία; Επιπλέον γιατί πρέπει να μιμούμαστε και πάντα να υιοθετούμε όλα όσα ισχύουν στο εξωτερικό;

Λένε ότι είναι αντίθετοι να έχει το κράτος το μονοπώλιο των Πανεπιστημίων!

Πρόκειται για χονδροειδές σόφισμα, αφού τα μονοπώλια αποτελούν μια ένσταση κυρίως της αριστεράς, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μεγάλες ιδιωτικές εταιρίες ή ομίλους που λειτουργούν κατ’ αποκλειστικότητα και τις περισσότερες φορές ανεξέλεγκτα στην εκμετάλλευση προϊόντων ή αγαθών, αισχροκερδώντας σε βάρος των πολιτών και επιβαρύνοντας το περιβάλλον. Αντιθέτως μια δημόσια επιχείρηση ή οργανισμός έστω κι αν είναι η μοναδική, αν λειτουργεί σωστά, οφείλει ν’ ασκεί κοινωνική πολιτική. Π.χ. ο ΟΤΕ (πάει πωλείται κ’ αυτός, αν και κερδοφόρος), οφείλει να έχει μειωμένα τιμολόγια ώστε να μπορούν ν’ ανταποκριθούν σ’ αυτά και οι χαμηλά αμειβόμενοι πολίτες. Επίσης η Ολυμπιακή Αεροπορία οφείλει να εξυπηρετεί τους κατοίκους των ακριτικών περιοχών, έστω κι αν αναγκάζεται να εκτελεί δρομολόγια με ζημιά. Είναι απαράδεκτο μια δημόσια επιχείρηση, έστω και μοναδική, που ασκεί κοινωνική πολιτική, να παρουσιάζεται ως μονοπώλιο. Πολύ περισσότερο το δημόσιο Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να συγχέεται με μονοπώλια, αφού παρέχει δωρεάν στους πολίτες το κοινωνικό αγαθό της μόρφωσης.

Λένε ότι  δεν θα ιδρυθούν ιδιωτι­κά, αλλά μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ.

Εδώ έχουμε άλλη μια σοφιστεία, αφού ο κοινός νους αντιλαμβάνεται πως το «μη κρατικό» αποκλείει μόνο το κράτος και περιλαμβάνει όλους τους άλλους και φυσικά τον ιδιώτη. Όσον αφορά δε το μη κερδοσκοπικά και έτσι να είναι πραγματικά, θα έχουν δίδακτρα και μάλιστα δυσβάστακτα για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Διότι διαφορετικά δεν θα μπορούν ν’ ανταποκριθούν στους υψηλούς μισθούς των καθηγητών και τα τεράστια έξοδα συντήρησης, λειτουργίας, υποδομών  κ.λ.π.

Λένε ότι ο ανταγωνισμός των ιδιωτικών πανεπιστημίων θα ωφελήσει τα δημόσια.

    Το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο ανταγωνισμού. Ποτέ στην ιστορία, εκτός από τους νεοφιλελεύθερους καιρούς μας, η εκπαίδευση δεν θεωρήθηκε εμπόρευμα ώστε να υπάρχει ανταγωνισμός γύρω από αυτό. Άλλωστε έχουμε πολλά παραδείγματα όπου ο ανταγωνισμός αυτός δεν ωφέλησε το δημόσιο τομέα. Ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και των αντίστοιχων δημόσιων δεν ωφέλησε τα δημόσια σχολεία, ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών νοσοκομείων και των αντίστοιχων δημόσιων δεν  ωφέλησε τα δημόσια νοσοκομεία και τέλος, ο ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών καναλιών και των κρατικών δεν προήγαγε το δημόσιο αγαθό της ενημέρωσης.

Λένε ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα λύσουν το πρόβλημα της φοιτητικής μετανάστευσης.

Αυτοί που πηγαίνουν στο εξωτερικό ανήκουν σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη μειοψηφική κατηγορία αποτελείται από τα παιδιά των ελίτ, τα οποία σπουδάζουν στα φημισμένα ιδρύματα του εξωτερικού. Εάν δεν το επιχειρούν όλα, το επιχειρούν σίγουρα τα περισσότερα. Εκείνο που δεν αλλάζει με τίποτα είναι η συνήθεια να πραγματοποιούν τις μεταπτυχιακές τους τουλάχιστον σπουδές σε φημισμένα πανεπιστήμια της αλλοδαπής. Η τάση αυτή, όσα ιδιωτικά πανεπιστήμια και αν ιδρυθούν στην Ελλάδα, δεν πρόκειται ν’ αλλάξει στο άμεσο ορατό μέλλον, γιατί ποτέ ο ιδιωτικός τομέας δεν θα πραγματοποιήσει, για ευνόητους λόγους, τις τεράστιες δαπάνες που απαιτούνται για να δημιουργήσει πανεπιστήμια, εφάμιλλα των φημισμένων ιδρυμάτων του εξωτερικού, που σημειωτέον, ανήκουν σε συντριπτικό ποσοστό στο δημόσιο τομέα. Η δεύτερη κατηγορία φοιτητικής μετανάστευσης, η πλειοψηφική, αποτελείται κυρίως από όσους και όσες απέτυχαν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Αν το κράτος θεσπίσει για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ακαδημαϊκά κριτήρια εισαγωγής, δεν θα μπορούν να δεχθούν αυτά τα παιδιά, που πάλι πολλά απ’ αυτά θα πάνε να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Αν δεν θεσπίσει τέτοια κριτήρια και η εισαγωγή στηριχτεί σε αμιγώς χρηματοοικονομικούς λόγους, που είναι και η πιθανότερη εκδοχή, θα είναι υποβαθμισμένα. Και τίθενται τώρα τα ερωτήματα: Θέλουμε, άραγε, υποβαθμισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα στη χώρα μας; Θέλουμε επιχειρήσεις που θα εμπορεύονται πτυχία; Είναι δίκαιο κάποια παιδιά να μοχθούν χρόνια, να περνούν τις εξετάσεις τους και κάποια άλλα άκοπα και χαλαρά με τα λε­φτά του μπαμπά τους, να αποκτούν, τουλάχιστον από άποψη επαγγελματικών δικαιωμάτων, ανταγωνι­στικά πτυχία;

Αλλά δεν είναι μόνο το άρθρο 16 που έχει τεθεί στο στόχαστρο. Υπάρχει και ο νέος νόμος πλαίσιο που σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες θα ψηφιστεί άμεσα. Φυσικά δεν λέει κανείς ότι δεν πρέπει να γίνουν αλλαγές στα δημόσια Ελληνικά Πανεπιστήμια. Είναι σε όλους σαφές ότι το δημόσιο Πανεπιστήμιο χρειάζεται να αναβαθμιστεί με ενέργειες όλων (και των Πανεπιστημιακών), αρκεί να εγκαταλειφθεί ο κομματισμός και να επικρατήσει επιτέλους η αξιοκρατία στην χώρα μας, επομένως και στα Πανεπιστήμια (ιδίως στις επιλογές καθηγητών και όχι μόνο). Χρειάζεται η έρευνα και η δημόσια εν γένει παιδεία να χρηματοδοτηθεί γενναία από το κράτος, το οποίο όμως κάθε χρόνο μειώνει τις δαπάνες για την παιδεία παρά τις περί του αντιθέτου εξαγγελίες του. Ο επικείμενος νέος νόμος πλαίσιο για τα Πανεπιστήμια θα καταργήσει τους «αιώνιους» φοιτητές! Σε τι εμποδίζουν όμως οι «αιώνιοι» φοιτητές;  Τι κόστος δημιουργούν στο κράτος; Γιατί να μην έχει δικαίωμα ο φοιτητής να ολοκληρώσει τις σπουδές του όποτε το επιθυμεί και κυρίως όποτε ξεπεράσει τις διάφορες δυσκολίες που ενδεχόμενα αντιμετώπισε; Ακόμη πρόκειται να γίνουν και κάποιες τροποποιήσεις στη λήψη της απόφασης για την άρση του ασύλου. Όμως για το άσυλο χρειάζεται μεγάλη προσοχή, αφού μ’ αυτό πρέπει να διασφαλίζεται κατ' απόλυτο τρόπο η ελεύθερη διακίνηση ιδεών, η ακαδημαϊκή ελευθερία, η αυτονομία και η προστασία της δημόσιας περιουσίας των πανεπιστημίων. Το υπάρχον νομικό πλαίσιο για το άσυλο είναι επαρκέστατο. Το πρόβλημα όμως είναι ότι στη χώρα μας δεν εφαρμόζονται οι νόμοι. Τέλος σωστό είναι να υπάρχουν περισσότερα του ενός συγγράμματα, αρκεί όλα τους να διατίθενται δωρεάν στους φοιτητές.

Η αναθεώρηση του άρθρου 16 μπορεί προσωρινά να ανεστάλη. Όμως η συναίνεση των δύο κομμάτων εξουσίας στο θέμα αυτό υπάρχει. Απλά δεν εκδηλώθηκε στην παρούσα φάση για λόγους σκοπιμότητας και τακτικής. Οι 180 βουλευτές που χρειάζονται για την αναδιάρθρωση του άρθρου 16 και την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων μπορεί εύκολα να βρεθούν μετεκλογικά. Οι επικείμενες αλλαγές χρειάζονται το άγρυπνο βλέμμα όχι μόνο των πανεπιστημιακών καθηγητών, των φοιτητών και της εκπαιδευτικής κοινότητας γενικότερα, αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας, διότι οι αλλαγές αυτές αποσκοπούν να μετατρέψουν τη μόρφωση σε εμπόρευμα, τα πανεπιστήμια σε επιχειρήσεις, τους καθηγητές σε πωλητές και τους φοιτητές σε πελάτες. Σε λίγο στην Ελλάδα δεν θα υπάρχει τίποτα δημόσιο, όλα τ’ αγαθά θα πωλούνται και θ’ αγοράζονται. Πόσοι όμως πολίτες θάχουν τη δυνατότητα να τ’ αγοράσουν;

Πάνος Α. Κατσούλας

Καθηγητής Δημόσιας Β’/θμιας Εκπ/σης

Ταμίας ΔΣ Β’ ΕΛΜΕ Κορινθίας

Δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα «Πολιτεία Σικυωνίων» στο φύλλο του Φεβρουαρίου 2007